Door Robert H. Shmerling, MD bij Harvard Health Publishing [1].
Sociale media en beroemdheden hebben geholpen een tekort aan diabetesmedicijnen te veroorzaken, door van een bijwerking een verkoopargument te maken.
Het huidige tekort aan semaglutide (Ozempic), een belangrijk diabetesmedicijn, heeft een ongebruikelijke oorzaak: te veel mensen zonder diabetes gebruiken het. Hier wordt uitgelegd hoe dat is gebeurd en hoe we dit kunnen corrigeren om ervoor te zorgen dat degenen die dit medicijn het hardst nodig hebben, het ook krijgen.
Een diabetesmedicijn met een belangrijke bijwerking: Gewichtsverlies
Semaglutide (Ozempic) werd in 2017 voor het eerst goedgekeurd door de FDA om mensen met diabetes type 2 te helpen hun bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Maar tijdens pre-goedkeuringsstudies merkten onderzoekers een opmerkelijk neveneffect op: mensen verloren gewicht. In één centrale studie bijvoorbeeld, waren de gemiddelde verliezen voor degenen die één milligram per week semaglutide kregen:
- bijna 10 pond verloren gedurende 30 weken
- bijna 5% totaal lichaamsgewicht verloren
- de tailleomvang kromp met 1,6 inch.
Deze bijwerking hielp mensen met diabetes type 2 omdat overgewicht een belangrijke risicofactor is voor deze aandoening. Naast andere voordelen voor de gezondheid kan gewichtsverlies de bloedsuikerspiegel en bloeddruk verlagen en de behoefte aan andere diabetesmedicijnen verminderen.
Van een neveneffect een verkoopargument maken
Onbedoeld gewichtsverlies wordt meestal vermeld als een bijwerking van een studiemedicijn. Maar advertenties voor Ozempic vermeldden het niet bij de andere mogelijke bijwerkingen; in plaats daarvan werd het als een voordeel gepresenteerd. De Ozempic “Tri-Zone” (een zin bedacht door marketeers, niet door medische experts) beloofde een verbeterde bloedsuikercontrole, een lager cardiovasculair risico en gewichtsverlies.
Onderaan de advertentie staat in kleine lettertjes die gemakkelijk te missen zijn: “Ozempic is geen medicijn om af te vallen.” Over gemengde boodschappen gesproken!
De makers van Ozempic zagen het potentieel van semaglutide als een geneesmiddel voor gewichtsverlies voor mensen zonder diabetes. Klinische studies bevestigden dat mensen met overgewicht en obesitas die semaglutide namen ook aanzienlijk gewicht verloren. Semaglutide werd in 2021 door de FDA goedgekeurd voor mensen met obesitas (BMI van 30 of hoger), of met overgewicht (met een BMI van 27 tot 29,9) en een medisch probleem gerelateerd aan overgewicht, zoals hoge bloeddruk of hoog cholesterol. Als afslankmiddel werd het omgedoopt tot Wegovy.
Het enige verschil tussen de twee medicijnen? De maximale goedgekeurde dosis van semaglutide is een beetje hoger bij Wegovy dan bij Ozempic.
Hoe sociale media het tekort aan Ozempic aanwakkerde
Al snel na de goedkeuring van Wegovy begonnen beroemdheden en beïnvloeders op sociale media het te gebruiken en deelden ze gloeiende ervaringen met gewichtsverlies. Bovendien kunnen medicijnen die in de VS voor specifieke toepassingen zijn goedgekeurd, off-label worden voorgeschreven voor elk gebruik: tot 38% van alle recepten die in de VS worden uitgeschreven, zijn off-label (let op: automatische PDF-download). Het is dus waarschijnlijk dat een deel van de virale run op Wegovy werd gevoed door mensen die wilden afvallen maar geen medische reden hadden om het te nemen.
Nadat er door de grote vraag een tekort aan Wegovy ontstond, wendden velen zich tot Ozempic om af te vallen. En dat droeg bij aan een tekort aan Ozempic, waardoor de gezondheid van mensen met diabetes type 2, die afhankelijk zijn van het medicijn, in gevaar kwam.
Prioriteiten bijstellen en onverantwoord voorschrijven beperken
Deze situatie had niet kunnen gebeuren zonder artsen of andere zorgverleners die bereid waren om Ozempic voor te schrijven aan mensen die geen diabetes hadden of een andere medische reden om semaglutide te gebruiken. En dat suggereert een voor de hand liggende oplossing: beperk het voorschrijven van Ozempic tot mensen met diabetes. Voor veel geneesmiddelen vereist een voorafgaande goedkeuringsprocedure dat aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan voordat een recept kan worden uitgeschreven. Dit zou ook kunnen voor Ozempic.
En natuurlijk moeten we mensen die geen diabetes hebben aanmoedigen om geen recept voor Ozempic aan te vragen. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat die boodschap in een advertentie voor een geneesmiddel zal verschijnen, zouden openbare dienstmededelingen de truc kunnen doen.
De essentie
In reclames voor geneesmiddelen wordt er vaak op aangedrongen om je arts te vragen of een behandeling geschikt voor je is. Maar we weten al een belangrijk deel van het antwoord voor Ozempic: als je geen diabetes hebt, vraag dan niet om een diabetesmedicijn om te helpen bij het afvallen. Er zijn betere manieren om de hulp te krijgen die je nodig hebt om een gezond gewicht te bereiken als je overgewicht of obesitas hebt. Praat met je arts over alle behandelmogelijkheden. En als je gewicht al gezond is, is het geen goed idee om medicijnen te nemen om dunner te worden.
Tot slot: om ervoor te zorgen dat medicijnen die van levensbelang zijn beschikbaar blijven voor degenen die ze het hardst nodig hebben, moeten zorgverleners ze op verantwoorde wijze voorschrijven. Verantwoorde verzoeken van hun patiënten kunnen daarbij helpen.
[1] Shmerling, R. H. (2023, 21 Februari). What happens when a drug goes viral? Harvard Health Publishing.
