Recent werd onze eigen obesitasspecialist, dokter Edo Aarts, geïnterviewd door BNR over de zorgwekkende toename van vergiftigingen door het misbruik van populaire afslankmiddelen zoals Ozempic, Wegovy en Saxenda. In het interview ging dokter Aarts in op de groeiende trend waarbij mensen op eigen houtje deze middelen via internet aanschaffen en zonder medische begeleiding gebruiken. Dit leidt vaak tot ernstige bijwerkingen en gezondheidsrisico’s, zoals hypoglykemie en zware maag- en darmklachten.
Eén van de belangrijkste conclusies uit het gesprek is dat een gezonde en duurzame aanpak van gewichtsverlies veel meer omvat dan het simpelweg “wegprikken” van overtollige kilo’s. Goede begeleiding door een arts en veranderingen in leefstijl blijven cruciaal. Dokter Aarts benadrukt het belang van professionele ondersteuning om de kans op complicaties te minimaliseren en langdurige resultaten te behalen.
Deze inzichten onderstrepen opnieuw de missie van de Overgewicht Nederland: het bieden van verantwoorde en wetenschappelijk onderbouwde behandelmethodes voor gewichtsbeheersing, waarbij de gezondheid van de patiënt altijd vooropstaat.
Lees verder voor een transcriptie van dit boeiende en informatieve gesprek of luister het fragment bij BNR.
Interview Dokter Edo Aarts bij BNR over overdosis afslankmedicatie
00:00:01 Spreker 1
Het aantal vergiftigingen – overdoses dus – met Ozempic, Wegovy of Saxenda groeit. Die nieuwe generatie afslankmiddelen, of middelen die worden gebruikt als afslankmiddel, lijkt aan een onstuitbare opmars bezig te zijn. Dit is ongetwijfeld gecorreleerd aan het overgewicht in ons land en de wens van mensen om daar vanaf te komen, wat toch vrij lastig is. Mensen proberen zich steeds vaker slank te prikken met dit soort middelen. Alleen gebruiken mensen daar soms ook te veel van, blijkt uit cijfers die wij in handen kregen van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum van het UMC Utrecht. We gaan erover praten met obesitasspecialist Edo Aarts van de Allurion Kliniek.
00:00:37 Spreker 1
Misbruik van dit soort middelen blijkt een groeiende rol te spelen bij de stijging van het aantal vergiftigingen. Ziet u dat ook in uw praktijk, dat mensen, ik zeg maar even op eigen houtje, aan de slag gaan met dit soort middelen en dan eigenlijk niet zo goed weten wat ze doen?
00:00:53 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
Nou, we hebben natuurlijk een hoop patiënten die met de vraag komen: “Wilt u mij helpen met afvallen?” En daar hoort eigenlijk een heel systeem bij. Helaas krijgen veel mensen die medicatie ook in handen op manieren die niet helemaal wenselijk zijn, zonder begeleiding van een arts. En met name in die groep zien we veel patiënten die het net niet in de vingers hebben en dan bijvoorbeeld te veel prikken en daar ongelooflijk veel bijwerkingen van hebben.
00:01:15 Spreker 1
En dan gaat het om mensen die dat dus aanschaffen via internet, zonder dat daar een professionele tussenpersoon bij komt kijken?
00:01:24 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
Dat is een grote groep patiënten waar we achteraf met name van horen dat het mis is gegaan.
00:01:29 Spreker 1
Wat gaat er dan fout? Heeft dat te maken met gewoon te veel toedienen bij jezelf?
00:01:35 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
In Nederland is dat met name het geval. Dan moet je je voorstellen dat die medicijnen worden geleverd in een soort pen en die moet je opwinden. Dat is voor sommige mensen toch lastig. Ook als je daar de uitleg over leest, moet je toch wat handigheid hebben. De situatie in Nederland is niet helemaal vergelijkbaar met andere landen, want bijvoorbeeld in Amerika zijn er ook al een aantal publicaties over een ander type dosis die geleverd wordt. Dat is in ampullen, en dan wordt het nog moeilijker, want dan moet je best goed kunnen rekenen. De kans dat je jezelf te veel toedient is dan een stuk groter.
00:02:06 Spreker 3
Wat gebeurt er als je jezelf te veel toedient? Wat zijn de gevolgen? Je kan er niet aan sterven, neem ik aan, of wel?
00:02:14 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
In theorie kan alles, zeg ik altijd, maar het is wel lastig. Het is een stofje dat nagemaakt is uit ons eigen lichaam. Je maakt het zelf ook aan na een maaltijd en een van de werkingen is dat het je suikerspiegel lager maakt, of eigenlijk stabieler. Je kunt je voorstellen dat de eerste bijwerking is dat je suikerspiegel te laag wordt, zo laag dat je echt gaat trillen, et cetera. De tweede bijwerking, die vaker voorkomt, is dat je dunne darm eigenlijk heel hard aan de slag gaat. Daar kun je je wel iets bij voorstellen: dan krijg je natuurlijk misselijkheid, krampen en diarree.
00:02:46 Spreker 3
Ja, precies. En dat kan dan ook heel heftig zijn, hè?
00:02:47 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
Dat kan ongelooflijk heftig zijn. Dat kan echt een week aanhouden.
00:02:49 Spreker 1
Dat is niet fijn. En het feit dat je gaat trillen en je suikerspiegel te laag wordt, je kan ook flauwvallen, neem ik aan, hè? Je kan ook gewoon achter het stuur in elkaar zakken.
00:03:03 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
Je kunt inderdaad buiten bewustzijn raken. Dat klopt, ja, het kan zo laag worden.
00:03:09 Spreker 1
Waarom keren mensen naar het internet om dit spul zelf aan te schaffen? Ik geloof dat semaglutide het werkzame stofje erin is. Dat kan je onder bepaalde omstandigheden ook via een arts krijgen, toch?
00:03:21 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
Ja, daar heb jij een punt. Er zijn een aantal redenen voor. De belangrijkste is waarschijnlijk – nou ja, dat weet ik uit de praktijk – het tekort dat er gewoon op de markt is. Het wordt gebruikt voor mensen die diabetes hebben, maar een nog grotere groep zou het graag willen gebruiken voor de overgewichtsbehandelingen die nu zo hard nodig zijn. Ja, dat is een strijd die de fabrikant eigenlijk niet aankan, dus er is een enorm tekort op de markt. Wat je dan krijgt, is dat mensen die ‘nee’ te horen krijgen voor hun behandeling toch zelf op zoek gaan naar andere wegen.
00:03:53 Spreker 1
Novo Nordisk is de fabrikant die hier nu zeer succesvol mee is.
00:03:56 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
Klopt.
00:03:58 Spreker 1
Er is überhaupt een discussie gaande in de bredere gezondheidswereld: moeten we dit nou toelaten of niet? En ook: wat zijn de maatschappelijke en sociale gevolgen hiervan? Hoe kijkt u daarnaar? Het is geen wondermiddel, hè?
00:04:10 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
Het is zeker geen wondermiddel. Iedereen weet ook dat het een hulpmiddel is. Het vervelende is dat – net als met een medicijn voor hoge bloeddruk – op een gegeven moment de bloeddruk lager wordt, maar nooit nul zal zijn, gelukkig! Maar ook een middel tegen hoge bloeddruk moet je levenslang gebruiken. En dat betekent dus ook dat mensen die het gebruiken om af te vallen het op de lange termijn moeten blijven gebruiken, maar vaak houden ze dat niet vol vanwege de bijwerkingen. Goede begeleiding is nodig om mensen daarin mee te nemen. Je hebt natuurlijk het probleem dat er meerdere ziektes zijn die je ermee kunt behandelen. Die discussie speelt, en bijvoorbeeld in België is er nu al bijna een jaar een verbod op het voorschrijven van dit middel voor mensen met overgewicht.
00:04:56 Spreker 1
Nu zullen er ongetwijfeld mensen luisteren die zelf te maken hebben met overgewicht en denken: “Ik vind dit wel een aantrekkelijke optie.” Deels ook beïnvloed door influencers die hier min of meer reclame voor maken. Wat zou u hen adviseren?
00:05:10 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
Nou, het is geen makkelijke route. Veel mensen denken inderdaad precies zoals jullie het middel ook introduceerden: “Ik prik mijn overgewicht wel even weg.” Nou, zo werkt het niet, want uiteindelijk moet je toch in je leefstijl – en dat is echt de basis – een hele hoop veranderen. Iemand met een BMI boven de 30, dus obesitas klasse 1, eet toch echt 15 tot 20 procent meer calorieën dan goed voor hem of haar is. Ze bewegen relatief ook minder. Daar zul je echt heel hard aan moeten werken om het uiteindelijk goed vol te houden.
00:05:40 Obesitasspecialist Dokter Edo Aarts
Dus voordat je überhaupt zover bent, lees jezelf goed in en vraag ook echt professionele hulp van een arts die je daarbij kan begeleiden. Veel mensen denken dat ze er baat bij hebben, maar na een gesprek met een arts blijkt dat toch niet het geval te zijn.
00:05:56 Spreker 1
Dank u wel. Je wilt inderdaad niet terechtkomen in de statistieken van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum. Dat lijkt me niet heel bevorderlijk. Dank, dokter Edo Aarts, obesitasspecialist van de Allurion Kliniek.
Cijfers over overdosering afslankmedicatie
Door de Eric van den Berg en Lisanne Wichgers van BNR [1].
Het aantal vergiftigingen met afslankmiddelen stijgt snel. Dat blijkt uit cijfers van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) van het UMC Utrecht.
Vorig jaar kwamen er bij het NVIC 41 meldingen binnen van blootstelling aan Ozempic, Wegovy en Saxenda – ruim vier keer zo veel als in 2021. In de eerste zeven maanden van dit jaar werden al 32 gevallen gemeld.
Slachtoffers hebben doorgaans een te hoge dosering van het middel binnengekregen en krijgen hierdoor last van misselijkheid en braken. In uitzonderlijke gevallen kan een vergiftiging ernstiger gevolgen hebben, bijvoorbeeld als sprake is van een verhoogde gevoeligheid voor het medicijn of een allergie.
Belangrijkste oorzaak van het stijgende aantal vergiftigingen is de snelgroeiende populariteit van de nieuwe categorie afslankmiddelen, zogenaamde GLP1-agonisten. Sinds de introductie van Wegovy op de Europese markt, begin 2022, zijn deze medicijnen aan een onstuitbare opmars bezig. De Nederlandse Zorgautoriteit heeft alleen Saxenda goedgekeurd als obesitasmedicijn. In de praktijk worden alle GLP1-agonisten inmiddels ingezet tegen overgewicht.
Misbruik speelt groeiende rol bij vergiftiging
Toenemend gebruik buiten medisch toezicht is echter ook een belangrijke drijvende kracht achter de trend. In 2022 registreerde het NVIC slechts één geval van misbruik onder de vergiftigingen. Halverwege dit jaar waren al negen gevallen gemeld waarbij iemand het middel zonder doktersvoorschrift had gebruikt.
Volgens cijfers van het Zorginstituut Nederland gebruikten vorig jaar bijna 90.000 Nederlanders Ozempic. Internist en hoogleraar obesitas aan het Erasmus MC Liesbeth van Rossum vindt het aantal vergiftigingen dan ook ‘verrassend laag’. Volgens haar gaan er mogelijk meer gevallen schuil achter de cijfers. ‘Ik kan me voorstellen dat je niet meteen een hulpverlener belt als je dit via internet gekocht hebt’, zegt Van Rossum. ‘Spuitschaamte is er veel.’
Een doseringsfout is makkelijk gemaakt, zegt Edo Aarts, specialist in het behandelen van obesitas en mede-eigenaar van de Allurion Kliniek. Ozempic en Wegovy worden doorgaans geleverd in prikpennen met een vaste dosering. In Aarts praktijk starten patiënten met een dagelijkse dosering van een kwart milligram die geleidelijk wordt opgebouwd naar één milligram. ‘In het illegale circuit is die kwart gram niet verkrijgbaar. Daardoor starten de meeste mensen veel te hoog’, zegt Aarts.
Van Rossum waarschuwt dat een groter probleem onzichtbaar blijft in de cijfers van het NVIC. ‘Waar wij ons veel meer zorgen over maken is spullen die verkocht worden als Wegovy, maar waar in werkelijkheid iets heel anders inzit, zoals bijvoorbeeld insuline’, aldus de hoogleraar. ‘Dat een van de reden dat je deze middelen moet gebruiken onder toezicht van een arts en niet moet gaan rommelen via internet.’
[1] Van den Berg, E. & Wichgers, L. (2024, 23 augustus). Overdosis Ozempic: meer vergiftigingen met afslankmiddelen. BNR.
